Vento e madeira: Esencias de torno 5. Oliveira (Olea Europaea)

Oh rama que verde rama...

Prontos a celebrar a festa da reconquista de Vigo, cidade olívica, paréceme o máis propio facer unha entrada que fale un chisco do uso desta esencia para facer instrumentos de vento.

Así era o miradoiro do Berbés, e a oliveira.

Hai unhas 35 especies do xénero Olea, a nós interesanos a común Olea Europaea tanto a Sativa (cultivada) como, e especialmente, a Sylvestris (a que chamamos en castelán ACHEBUCHE que no é de cultivo e é esteril respecto da Sativa). A variedade silvestre que agora estase utilizando masivamente en xardinería e reforestación ten unha madeira máis dura e compacta pero con posibilidades de diámetro menor.

As follas da variedade silvestre poden ser moi pequeniñas e parecidas ás do buxo, presenta en moitas ocasións espiñas nas polas e as oliviñas que dan son diminutas.

Son as oliveiras árbores perennifolias, de tamaño mediano e con tronco nudoso. Atópanse en toda a rexión mediterránea e Oriente Próximo A madeira de olivo é unha madeira de extraordinaria beleza con vetas entrelazadas que semellan marmóreas e que ten un acabado moi fino dando un torneado que se semella moito ó do buxo. Apreciada polos escutores e tallistas esta curiosamente pouco comercializada tendo en conta que hai enormes extensións de oliveiras, autenticos mares vexetais, en provincias como Jaén ou Córdoba. A cor da madeira de sámago e branca e o cerme é amarelo veteado de pardo máis ou menos avermellado. Cheira un pouco rancia, ten un sabor (para quen a probe claro) amargo e un tacto naturalmente aceitoso. A súa densidade é de 850-1.120Kg/m3.

Bonita eh!

A oliveira cultivouse en Galiza amplamente dende os tempos dos romanos, como demostra o descubrimento de ruínas de almazaras da época ,como a de Teis, en Vigo. Tratabase dun cultivo común , canto menos nas provincias de Lugo, Ourense e sur da de Pontevedra até os tempos dos Reis Católicos, que mandaron cortar as oliveiras galegas para garantir a Andalucía o monopolio da produción de aceite. Aquela orde exceptuaba unha árbore por parroquia, coa fin de permitir obter o aceite necesario para o gasto da igrexa por iso nos adros de moita igrexas atopamos unha oliveira centenatia. Polo clima suave da comarca de Vigo na antigüidade plantáronse gran cantidade de olivos polo que a nomearon olívica. Cando Isabel a Católica fixose co trono de Castela impulsada pola burguesía castelá, a maioría dos nobres galegos defenderon a herdeira lexítima da coroa, Juana, e tamén porque Isabel era a cabeza dunha clase social que plantexaba acabar co sistema político de autonomía e base social que representaban os feudos. Na guerra os partidarios de Isabel para someter as comarcas queimaron todo o que poideron. En Vigo so quedaron uns poucos olivos que se converteron nun símbolo da cidade. Por iso, a Vigo, aínda lle seguen a chamar a cidade olívica.

Así é a silvestre.

Volvendo á madeira hai que advertir que presenta problemas de secado con tendencia a fenderse lonxitudinalmente. Contra esto hai varios métodos tradicionais para asentala, dende enterrar os toros cortados en terras arxilosas ou areas con calizas e regalas de cando en cando até metelos en caixóns de aserrín que se mudará cada certo tempo. Esto faise tamén con outras madeiras, é cuestión de experimentar.

Ten unha resistencia particular á humidade e crase e límpase co aceite que a propia oliva produce por eso utilízase moito na cociña para facer todo tipo de utensilios.

Non hai Chef que non teña unha destas.

Frauta alto de oliveira.

O pau de oliveira úsase ampliamente para a fabricación de instrumentos de vento, especialmente frautas de bico porque ten un fermoso acabado e son aínda que precisa de certos coidados porque pode abrir polas vetas. O seu uso en otros instrumentos e menor pero teño referenciado dende pínfanos a clarinetes desta esencia.

Houbo é hai gaitas de oliveira pero de forma minoritaria... que peniña!

Este punteiro é do fabricante Sonoda, un xapones que fai gaitas galegas en Alemaña....o mundo xira e xira!